เวฬุทวาเรยยสูตร (สังยุตตนิกาย > มหาวารวรรค > โสตาปัตติสังยุต > เวฬุทวารวรรค)

เวฬุทวาเรยยสูตร  (ว่าด้วยพราหมณ์และคหบดีชาวเวฬุทวารคาม)

สมัยหนึ่ง  พระผู้มีพระภาคเสด็จจาริกไปในแคว้นโกศล  พร้อมด้วยภิกษุสงฆ์หมู่ใหญ่  เสด็จถึงหมูบ้านพราหมณ์ของชาวโกศลชื่อเวฬุทวาระ

พวกพราหมณ์และคหบดีชาวเวฬุทวารคามได้ฟังข่าวว่า
"พระสมณโคดมเป็นศากยบุตร  เสด็จออกผนวชจากศากยตระกูล  เสด็จจาริกอยู่ในแคว้นโกศล  พร้อมด้วยภิกษุสงฆ์หมู่ใหญ่  เสด็จถึงเวฬุทวารคามโดยลำดับ
ท่านพระโคดมนั้นมีกิตติศัพท์อันงามขจรไปอย่างนี้ว่า
'แม้เพราะเหตุนี้  พระผู้มีพระภาคพระองค์นั้นเป็นพระอรหันต์  ตรัสรู้ด้วยพระองค์เองโดยชอบ  เพียบพร้อมด้วยวิชชาและจรณะ  เสด็จไปดี  รู้แจ้งโลก  เป็นสารถีฝึกผู้ที่ควรฝึกได้อย่างยอดเยี่ยม  เป็นศาสดาของเทวดาและมนุษย์ทั้งหลาย  เป็นพระพุทธเจ้า  เป็นพระผู้มีพระภาค'
พระองค์ทรงรู้แจ้งโลกนี้พร้อมทั้งเทวโลก  มารโลก  พรหมโลก  และหมู่สัตว์  พร้อมทั้งสมณพราหมณ์  เทวดา  และมนุษย์  ด้วยพระองค์เอง  แล้วทรงประกาศให้ผู้อื่นรู้ตาม  ทรงแสดงธรรมมีความงามในเบื้องต้น  มีความงามในท่ามกลาง  มีความงามในที่สุด  และทรงประกาศพรหมจรรย์พร้อมทั้งอรรถและพยัญชนะ  บริสุทธิ์  บริบูรณ์  ครบถ้วน  การได้พบพระอรหันต์ทั้งหลายเช่นนี้เป็นความดีอย่างแท้จริง"

ครั้งนั้น  พราหมณ์และคหบดีชาวเวฬุทวารคามเหล่านั้นเข้าไปเฝ้าพระผู้มีพระภาคถึงที่ประทับ
บางพวกก็ถวายอภิวาท  แล้วนั่ง  ณ  ที่สมควร
บางพวกก็สนทนาปราศรัยพอเป็นที่บันเทิงใจ  พอเป็นที่ระลึกถึงกัน  แล้วนั่ง  ณ  ที่สมควร
บางพวกก็ประนมมือไปทางพระผู้มีพระภาค  แล้วนั่ง  ณ  ที่สมควร
บางพวกก็ประกาศชื่อและโคตรในสำนักของพระผู้มีพระภาค  แล้วนั่ง  ณ  ที่สมควร
บางพวกก็นิ่งเฉย  แล้วนั่ง  ณ  ที่สมควร
พากันกราบทูลพระผู้มีพระภาคดังนี้ว่า
"ข้าแต่ท่านพระโคดม  ข้าพระองค์ทั้งหลายมีความปรารถนา  มีความพอใจ  มีความประสงค์อย่างนี้ ๆ ว่า
'ขอเราทั้งหลายพึงอยู่ครองเรือน  นอนเบียดเสียดบุตร  พึงใช้สอยผงแก่นจันทน์จากแคว้นกาสี  ทัดทรงดอกไม้  ของหอม  และเครื่องลูบไล้  พึงยินดีทองและเงิน  หลังจากตายแล้วพึงไปเกิดในสุคติโลกสวรรค์'
ข้าพระองค์ทั้งหลายพึงอยู่ครองเรือน  นอนเบียดเสียดบุตร  ฯลฯ  พึงไปเกิดในสุคติโลกสวรรค์ด้วยวิธีใด  ขอท่านพระโคดมโปรดแสดงธรรมด้วยวิธีนั้นแก่ข้าพระองค์ทั้งหลายผู้มีความปรารถนา  มีความพอใจ  มีความประสงค์อย่างนั้น ๆ เถิด"

พระผู้มีพระภาคตรัสว่า
"พราหมณ์และคหบดีทั้งหลาย  เราจักแสดงธรรมบรรยายที่ควรน้อมเข้ามาในตนแก่ท่านทั้งหลาย
ท่านทั้งหลายจงฟัง  จงใส่ใจให้ดี  เราจักกล่าว"
พราหมณ์และคหบดีชาวเวฬุทวารคามเหล่านั้นทูลรับสนองพระดำรัสแล้ว

พระผู้มีพระภาคจึงได้ตรัสเรื่องนี้ว่า
"พราหมณ์และคหบดีทั้งหลาย
ธรรมบรรยายที่ควรน้อมเข้ามาในตน  เป็นอย่างไร
คือ  อริยสาวกในธรรมวินัยนี้

๑. พิจารณาเห็นดังนี้ว่า
'เราอยากเป็นอยู่  ไม่อยากตาย  รักสุขเกลียดทุกข์  ข้อที่บุคคลพึงปลงชีวิตเราผู้อยากเป็นอยู่  ไม่อยากตาย  รักสุขเกลียดทุกข์นั้น  ไม่เป็นที่รัก  ไม่เป็นที่พอใจของเรา
อนึ่ง  ข้อที่เราพึงปลงชีวิตผู้อื่น  ผู้อยากเป็นอยู่  ไม่อยากตาย  รักสุขเกลียดทุกข์นั้น  ก็ไม่เป็นที่รัก  ไม่เป็นที่พอใจแม้ของผู้อื่น
สิ่งใดไม่เป็นที่รัก  ไม่เป็นที่พอใจของเรา  สิ่งนั้นก็ไม่เป็นที่รัก  ไม่เป็นที่พอใจแม้ของผู้อื่น
สิ่งใดไม่เป็นที่รัก  ไม่เป็นที่พอใจของเรา  เราจะนำสิ่งนั้นไปผูกมัดกับผู้อื่นได้อย่างไร'
อริยสาวกนั้นพิจารณาอย่างนี้แล้ว
เป็นผู้เว้นขาดจากการฆ่าสัตว์เองด้วย
ชักชวนผู้อื่นให้งดเว้นจากการฆ่าสัตว์ด้วย
กล่าวสรรเสริญการงดเว้นจากการฆ่าสัตว์ด้วย
กายสมาจารนี้ของอริยสาวกนั้นย่อมบริสุทธิ์ทั้ง  ๓  ส่วนดังที่กล่าวมานี้

๒. พิจารณาเห็นดังนี้ว่า
'ข้อที่บุคคลพึงถือเอาสิ่งของของเราที่เราไม่ให้ด้วยอาการขโมยนั้น  ไม่เป็นที่รัก  ไม่เป็นที่พอใจของเรา
อนึ่ง  ข้อที่เราพึงถือเอาสิ่งของของผู้อื่นที่เขาไม่ให้ด้วยอาการขโมยนั้น  ก็ไม่เป็นที่รัก  ไม่เป็นที่พอใจแม้ของผู้อื่น
สิ่งใดไม่เป็นที่รัก  ไม่เป็นที่พอใจของเรา  สิ่งนั้นก็ไม่เป็นที่รัก  ไม่เป็นที่พอใจแม้ของผู้อื่น
สิ่งใดไม่เป็นที่รัก  ไม่เป็นที่พอใจของเรา  เราจะนำสิ่งนั้นไปผูกมัดกับผู้อื่นได้อย่างไร'
อริยสาวกนั้นพิจารณาอย่างนี้แล้ว
เป็นผู้เว้นขาดจากการลักทรัพย์เองด้วย
ชักชวนผู้อื่นให้งดเว้นจากการลักทรัพย์ด้วย
กล่าวสรรเสริญการงดเว้นจากการลักทรัพย์ด้วย
กายสมาจารนี้ของอริยสาวกนั้นย่อมบริสุทธิ์ทั้ง  ๓  ส่วนดังที่กล่าวมานี้

๓. พิจารณาเห็นดังนี้ว่า
'ข้อที่บุคคลพึงประพฤติล่วงภรรยาของเรา  ข้อนั้นไม่เป็นที่รัก  ไม่เป็นที่พอใจของเรา
อนึ่ง  ข้อที่เราพึงประพฤติล่วงภรรยาของผู้อื่นนั้น  ก็ไม่เป็นที่รัก  ไม่เป็นที่พอใจแม้ของผู้อื่น
สิ่งใดไม่เป็นที่รัก  ไม่เป็นที่พอใจของเรา  สิ่งนั้นก็ไม่เป็นที่รักไม่เป็นที่พอใจแม้ของผู้อื่น
สิ่งใดไม่เป็นที่รัก  ไม่เป็นที่พอใจของเรา  เราจะนำสิ่งนั้นไปผูกมัดกับผู้อื่นได้อย่างไร'
อริยสาวกนั้นพิจารณาอย่างนี้แล้ว
เป็นผู้เว้นขาดจากการประพฤติผิดในกามเองด้วย
ชักชวนผู้อื่นให้งดเว้นจากการประพฤติผิดในกามด้วย
กล่าวสรรเสริญการงดเว้นจากการประพฤติผิดในกามด้วย
กายสมาจารนี้ของอริยสาวกนั้นย่อมบริสุทธิ์ทั้ง  ๓  ส่วนดังที่กล่าวมานี้

๔. พิจารณาเห็นดังนี้ว่า
'ข้อที่บุคคลพึงทำลายประโยชน์ของเราด้วยการพูดเท็จนั้น  ไม่เป็นที่รัก  ไม่เป็นที่พอใจของเรา
อนึ่ง  ข้อที่เราพึงทำลายประโยชน์ของผู้อื่นด้วยการพูดเท็จ  ข้อนั้นก็ไม่เป็นที่รัก  ไม่เป็นที่พอใจแม้ของผู้อื่น
สิ่งใดไม่เป็นที่รัก  ไม่เป็นที่พอใจของเรา  สิ่งนั้นก็ไม่เป็นที่รัก  ไม่เป็นที่พอใจแม้ของผู้อื่น
สิ่งใดไม่เป็นที่รัก  ไม่เป็นที่พอใจของเรา  เราจะนำสิ่งนั้นไปผูกมัดกับผู้อื่นได้อย่างไร'
อริยสาวกนั้นพิจารณาอย่างนี้แล้ว
เป็นผู้เว้นขาดจากการพูดเท็จเองด้วย
ชักชวนผู้อื่นให้งดเว้นจากการพูดเท็จด้วย
กล่าวสรรเสริญการงดเว้นจากการพูดเท็จด้วย
วจีสมาจารนี้ของอริยสาวกนั้นย่อมบริสุทธิ์ทั้ง  ๓  ส่วนดังที่กล่าวมานี้

๕. พิจารณาเห็นดังนี้ว่า
'ข้อที่บุคคลพึงยุยงเราให้แตกจากมิตรด้วยการพูดส่อเสียดนั้น  ไม่เป็นที่รัก  ไม่เป็นที่พอใจของเรา
อนึ่ง  ข้อที่เราพึงยุยงผู้อื่นให้แตกจากมิตรด้วยการพูดส่อเสียด  ข้อนั้นก็ไม่เป็นที่รัก  ไม่เป็นที่พอใจแม้ของผู้อื่น
สิ่งใดไม่เป็นที่รัก  ไม่เป็นที่พอใจของเรา  สิ่งนั้นก็ไม่เป็นที่รักไม่เป็นที่พอใจแม้ของผู้อื่น
สิ่งใดไม่เป็นที่รัก  ไม่เป็นที่พอใจของเรา  เราจะนำสิ่งนั้นไปผูกมัดกับผู้อื่นได้อย่างไร'
อริยสาวกนั้นพิจารณาอย่างนี้แล้ว
เป็นผู้เว้นขาดจากการพูดส่อเสียดเองด้วย
ชักชวนผู้อื่นให้งดเว้นจากการพูดส่อเสียดด้วย
กล่าวสรรเสริญการงดเว้นจากการพูดส่อเสียดด้วย

วจีสมาจารนี้ของอริยสาวกนั้นย่อมบริสุทธิ์ทั้ง  ๓  ส่วนดังที่กล่าวมานี้

๖. พิจารณาเห็นดังนี้ว่า
'ข้อที่บุคคลพึงพูดกับเราด้วยคำหยาบนั้น  ไม่เป็นที่รัก  ไม่เป็นที่พอใจของเรา
อนึ่ง  ข้อที่เราพึงพูดกับผู้อื่นด้วยคำหยาบนั้น  ก็ไม่เป็นที่รัก  ไม่เป็นที่พอใจแม้ของผู้อื่น
สิ่งใดไม่เป็นที่รัก  ไม่เป็นที่พอใจของเรา  สิ่งนั้นก็ไม่เป็นที่รักไม่เป็นที่พอใจแม้ของผู้อื่น
สิ่งใดไม่เป็นที่รัก  ไม่เป็นที่พอใจของเรา  เราจะนำสิ่งนั้นไปผูกมัดกับผู้อื่นได้อย่างไร'
อริยสาวกนั้นพิจารณาอย่างนี้แล้ว
เป็นผู้เว้นขาดจากการพูดคำหยาบเองด้วย
ชักชวนผู้อื่นให้งดเว้นจากการพูดคำหยาบด้วย
กล่าวสรรเสริญการงดเว้นจากการพูดคำหยาบด้วย

วจีสมาจารนี้ของอริยสาวกนั้นย่อมบริสุทธิ์ทั้ง  ๓  ส่วนดังที่กล่าวมานี้

๗. พิจารณาเห็นดังนี้ว่า
'ข้อที่บุคคลพึงพูดกับเราด้วยการพูดเพ้อเจ้อ  ไร้ประโยชน์นั้น  ไม่เป็นที่รัก  ไม่เป็นที่พอใจของเรา
อนึ่ง  ข้อที่เราพึงพูดกับผู้อื่นด้วยการพูดเพ้อเจ้อ  ไร้ประโยชน์นั้น  ก็ไม่เป็นที่รัก  ไม่เป็นที่พอใจแม้ของผู้อื่น
สิ่งใดไม่เป็นที่รัก  ไม่เป็นที่พอใจของเรา  สิ่งนั้นก็ไม่เป็นที่รัก  ไม่เป็นที่พอใจแม้ของผู้อื่น
สิ่งใดไม่เป็นที่รัก  ไม่เป็นที่พอใจของเรา  เราจะนำสิ่งนั้นไปผูกมัดกับผู้อื่นได้อย่างไร'
อริยสาวกนั้นพิจารณาอย่างนี้แล้ว
เป็นผู้เว้นขาดจากการพูดเพ้อเจ้อเองด้วย
ชักชวนผู้อื่นให้งดเว้นจากการพูดเพ้อเจ้อด้วย
กล่าวสรรเสริญการงดเว้นจากการพูดเพ้อเจ้อด้วย
วจีสมาจารนี้ของอริยสาวกนั้นย่อมบริสุทธิ์ทั้ง  ๓  ส่วนดังที่กล่าวมานี้

อริยสาวกนั้น
๑. ประกอบด้วยความเลื่อมใสอันไม่หวั่นไหวในพระพุทธเจ้า  ว่า
'แม้เพราะเหตุนี้  พระผู้มีพระภาคพระองค์นั้น  เป็นพระอรหันต์  ตรัสรู้ด้วยพระองค์เองโดยชอบ  เพียบพร้อมด้วยวิชชาและจรณะ  เสด็จไปดี  รู้แจ้งโลก  เป็นสารถีฝึกผู้ที่ควรฝึกได้อย่างยอดเยี่ยม  เป็นศาสดาของเทวดาและมนุษย์ทั้งหลาย  เป็นพระพุทธเจ้า  เป็นพระผู้มีพระภาค'

๒. ประกอบด้วยความเลื่อมใสอันไม่หวั่นไหวในพระธรรม  ว่า
'พระธรรมเป็นธรรมที่พระผู้มีพระภาคตรัสไว้ดีแล้ว  ผู้ปฏิบัติจะพึงเห็นชัดด้วยตนเอง  ไม่ประกอบด้วยกาล  ควรเรียกให้มาดู  ควรน้อมเข้ามาในตน  อันวิญญูชนพึงรู้เฉพาะตน'

๓. ประกอบด้วยความเลื่อมใสอันไม่หวั่นไหวในพระสงฆ์  ว่า
'พระสงฆ์สาวกของพระผู้มีพระภาค  เป็นผู้ปฏิบัติดี  ปฏิบัติตรง  ปฏิบัติถูกต้อง  ปฏิบัติสมควร  ได้แก่  อริยบุคคล  ๔  คู่  คือ  ๘  บุคคล
พระสงฆ์สาวกของพระผู้มีพระภาคนี้  เป็นผู้ควรแก่ของที่เขานำมาถวาย  ควรแก่ของต้อนรับ  ควรแก่ทักษิณา  ควรแก่การทำอัญชลี  เป็นนาบุญอันยอดเยี่ยมของโลก'

๔. ประกอบด้วยศีลที่พระอริยะชอบใจ  ไม่ขาด  ไม่ทะลุ  ไม่ด่าง  ไม่พร้อย  เป็นไท  ท่านผู้รู้สรรเสริญ  ไม่ถูกตัณหาและทิฏฐิครอบงำ  เป็นไปเพื่อสมาธิ

พราหมณ์และคหบดีทั้งหลาย  เมื่อใด  อริยสาวกประกอบด้วยสัทธรรม  ๗  ประการนี้  ด้วยฐานะอันเป็นที่ตั้งแห่งความหวัง  ๔  ประการนี้
เมื่อนั้น  อริยสาวกนั้นเมื่อหวัง  พึงพยากรณ์ตนเองว่า  'เราเป็นผู้มีนรกสิ้นแล้ว  มีกำเนิดสัตว์ดิรัจฉานสิ้นแล้ว  มีเปรตวิสัยสิ้นแล้ว  มีอบาย  ทุคติ  และวินิบาตสิ้นแล้ว  เราเป็นโสดาบัน  ไม่มีทางตกต่ำ  มีความแน่นอนที่จะสำเร็จสัมโพธิในวันข้างหน้า"

เมื่อพระผู้มีพระภาคตรัสอย่างนี้แล้ว  พราหมณ์และคหบดีชาวเวฬุทวารคามได้กราบทูลพระผู้มีพระภาคดังนี้ว่า
"ข้าแต่ท่านพระโคดม  พระภาษิตของท่านพระโคดมชัดเจนไพเราะยิ่งนัก
ข้าแต่ท่านพระโคดม  พระภาษิตของท่านพระโคดมชัดเจนไพเราะยิ่งนัก
ท่านพระโคดมทรงประกาศธรรมแจ่มแจ้งโดยประการต่างๆ
เปรียบเหมือนบุคคลหงายของที่คว่ำ  เปิดของที่ปิด  บอกทางแก่ผู้หลงทาง  หรือตามประทีปในที่มืดโดยตั้งใจว่าคนมีตาดีจักเห็นรูปได้
ข้าพระองค์ทั้งหลายขอถึงท่านพระโคดม  พระธรรมและพระสงฆ์เป็นสรณะ
ขอท่านพระโคดมจงทรงจำข้าพระองค์ทั้งหลายว่าเป็นอุบาสกผู้ถึงสรณะ  ตั้งแต่วันนี้เป็นต้นไปจนตลอดชีวิต"

เวฬุทวาเรยยสูตร  จบ

บทความที่เกี่ยวข้อง

๑. ศีลนำสุขมาให้