พระไตรปิฎกและอรรถกถา

จูฬทุกขักขันธ สูตร   (ว่าด้วย กองทุกข์  สูตรเล็ก ) สมัยหนึ่ง   พระ ผู้มีพระภาคประทับอยู่  ณ  นิโครธาราม  เขตกรุงกบิลพัสดุ์   ในแคว้นสักกะ ครั้งนั้น  เจ้าศากยะพระนามว่ามหานามะเข้าไปเฝ้าพระผู้มีพระภาค ถึงที่ประทับ  ถวายอภิวาท  แล้วประทับนั่ง  ณ  ที่สมควร  ได้กราบทูลพระผู้มีพระภาค ว่า "ข้าแต่พระองค์ผู้เจริญ ข้าพระองค์รู้ทั่วถึงธรรมที่พระผู้มีพระภาคทรงแสดง แล้วสิ้นกาลนานอย่างนี้ว่า 'โลภะเป็นอุปกิเลสแห่งจิต โทสะเป็นอุปกิเลสแห่งจิต โมหะเป็นอุปกิเลสแห่งจิต' เมื่อเป็นเช่น นั้น บางคราว  โลภธรรมยังครอบงำจิตของ ข้าพระองค์ไว้ได้บ้าง โทสธรรมยังครอบงำจิตของข้าพระองค์ไว้ได้บ้าง โมหธรรม ยังครอบงำจิตของข้าพระองค์ไว้ได้บ้าง ข้าพระองค์มีความคิดอย่างนี้ว่า  'ธรรมอะไร เล่าที่ข้าพระองค์ยังละไม่ได้ในภายใน ซึ่งเป็นเหตุให้โลภธรรมยังครอบงำจิตของ ข้าพระองค์ไว้ได้บ้าง โทสธรรมยังครอบงำจิตของข้าพระองค์ไว้ได้บ้าง โมหธรรมยัง ครอบงำจิตของข้าพระองค์ไว้ได้บ้างเป็นครั้งคราว" พระผู้มีพระภาคตรัสว่า  "มหานามะ ธรรม...

มหากัมมวิภังค สูตร   (ว่าด้วย การจำแนกกรรม  สูตรใหญ่ ) สมัยหนึ่ง   พระผู้มีพระภาคประทับอยู่  ณ  พระเวฬุวัน  สถานที่ให้เหยื่อ กระแต  เขตกรุงราชคฤห์ สมัยนั้นแล  ท่านพระสมิทธิอยู่ในกระท่อมป่า ครั้งนั้น   ปริพาชกชื่อโปตลิบุตรเที่ยวเดินเล่นอยู่  เข้าไปหาท่านพระสมิทธิถึงที่อยู่  แล้วได้ สนทนาปราศรัยพอเป็นที่บันเทิงใจ  พอเป็นที่ระลึกถึงกัน  แล้วนั่ง  ณ  ที่สมควร   ได้กล่าวกับท่านพระสมิทธิว่า "ท่านพระสมิทธิ ข้าพเจ้าได้สดับรับมาเฉพาะพระพักตร์พระสมณโคดมว่า 'กายกรรมไม่จริง  วจีกรรมไม่จริง  มโนกรรมเท่านั้นจริง' และว่า  'สมาบัติที่บุคคล เข้าแล้วไม่เสวยเวทนาอะไร ๆ นั้นก็มีอยู่" ท่านพระสมิทธิกล่าวว่า "ท่านโปตลิบุตร ท่านอย่ากล่าวอย่างนี้  อย่ากล่าวตู่ พระผู้มีพระภาค  การกล่าวตู่พระผู้มีพระภาคไม่ดีเลย เพราะพระผู้มีพระภาคมิได้ ตรัสไว้อย่างนี้ว่า  'กายกรรมไม่จริง  วจีกรรมไม่จริง  มโนกรรมเท่านั้นจริง' และว่า  ' สมาบัติที่บุคคลเข้าแล้วไม่เสวยเวทนาอะไร ๆ...

กุลูปก สูตร   (ว่าด้วย ภิกษุผู้เข้าไปสู่ตระกูล ) สมัยหนึ่ง   พระผู้มีพระภาคประทับอยู่  ณ  พระเชตวัน  อารามของ อนาถบิณฑิกเศรษฐี  เขตกรุงสาวัตถี ณ  ที่นั้น  พระผู้มีพระภาคได้รับสั่งเรียกภิกษุทั้งหลาย มาตรัสว่า "ภิกษุทั้งหลาย" ภิกษุเหล่านั้นทูลรับสนองพระดำรัสแล้ว พระผู้มี พระภาคจึงได้ตรัสเรื่องนี้ว่า "ภิกษุทั้งหลาย  เธอทั้งหลายจะเข้าใจความข้อนั้นว่าอย่างไร ภิกษุเช่นไร สมควรเข้าไปสู่ตระกูล ภิกษุเช่นไรไม่สมควรเข้าไปสู่ตระกูล" "ข้าแต่พระองค์ผู้เจริญ ธรรมของข้าพระองค์ทั้งหลายมีพระผู้มีพระภาค เป็นหลัก   มีพระผู้มีพระภาคเป็นผู้นำ  มีพระผู้มีพระภาคเป็นที่พึ่ง ขอประทานวโรกาส เฉพาะ พระผู้มีพระภาคเท่านั้นที่จะทรงอธิบายเนื้อความแห่งพระภาษิตนั้นให้แจ่มแจ้งได้ ภิกษุทั้งหลายได้ฟังจากพระผู้มีพระภาคแล้วจักทรงจำไว้" "ภิกษุทั้งหลาย ภิกษุรูปใดรูปหนึ่งมีความคิดอย่างนี้ว่า 'ขอชนทั้งหลายจงให้ เราเท่านั้น  อย่าได้ไม่ให้เลย จงให้เรามาก ๆ  อย่าให้น้อย จงให้ของประณีตแก่เราเท่านั้น   อย่าให้ของเศร้าหมอง จงรี...